Porselen Hakkında
Çinliler gerçek porseleni ilk kez muhtemelen Tang Hanedanı (M.S. 618-907) zamanında yapmışlar, Song Hanedanı (M.S. 960-1279) sırasında Çin İmparatorları sarayları için porselen üreten fabrikalar kurmuşlardır. M.S. 1300’lü yıllarda çoğu Çin porseleni Jingdezhen şehrinde yapılmıştır. Çinliler porselen hammaddesi olarak Tun ve Petunse adını verdikleri feldispat, kuvars ve ince taneli mika içeren bir taş ile Paingo, Pai-tu veya Ngo-tu adını verdikleri beyaz ve plastik bir toprak kullanmışlardır. Porselen hamurunu istenilen plastikliğe erişebilmesi için uzun süre dinlendirmişlerdir. Çin porseleninin mat-parlak karakterinin nedeni sırın değişen saydamlıkta birkaç tabaka olarak tatbik edilmesidir. M.S. 1100’lü yıllardan 1500’lü yıllara kadar porselen yapımının sırları Kore ve Japonya’ya yayılmıştır. Kakiema olarak adlandırılan Japon porselenleri ilk kez 1600’lü yıllarda üretilmiştir. Bu porselenler beyaz zemin üzerine basit desenlerden oluşuyordu. Bir diğer iyi bilinen Japon porseleni İmari veya Arita olarak adlandırılan, koyu mavi ve kırmızı renklerden oluşan yoğun desenli porselenlerdi. Yüzyıllarca Çin, dünyanın en iyi porselenlerini üretti. Porselen üreticileri Ming Hanedanı (M.S.1368-1644) sırasında ünlü mavi-beyaz sır altı porselenini geliştirdiler. Sır üstüne emaye renklerle boyama ve genel dekorlama teknikleri bu dönemde gelişti. Qing Hanedanı (M.S. 1644-1912) zamanında geniş renk paternleri elde edildi ve Avrupa’ya porselen ihraç edilmeye başlandı (Gates, 2001; http://www.artistictile.net/pages/Info/Info_Porcelain.html). Güzel ve zarif Çin ve Japon porselenleri Asya ile ticaretin açılmasıyla Avrupa’ya getirildi. Krallar Asyalılar tarafından kıskançlıkla saklanan porselenin sırrını keşfetmek için birbirleriyle yarıştılar. 1580 yılında Florence’ de Medici, porselen olarak adlandırdığı yarı saydam bünyeyi üretti. Bu, gerçek anlamda bir Çin porseleni değil çeşitli beyaz pişen killer ve firit karışımından oluşan yumuşak porselendi. Sert porselenin (gerçek porselen) sırrı öğrenilene kadar yumuşak porselen Fransa, İtalya ve İngiltere’ye kadar yayıldı. Saksonya ve Polonya kralının seçmeni Augustus II, Saksonya’da porselen yapmak istedi ve Çin porselenlerine kucak dolusu para ödemeye karar verdi. Çalışmalarında genç simyacı Johann Frederich Böttger’e iş verdi. Augustus’un inancına göre, Böttger temel metalleri altına çevirme sırrını bulabilirse, büyük bir bolluğa ulaşacaklardı. Bir yandan ona para öderken, onu orada gerçek bir mahkum gibi tuttu. Böttger bu işi başaramayınca kralın sabrı tükendi ve onu Dresden yakınlarındaki Meissen Kalesi’nde mahkum etti. 1706’da Sakson soylusu olan Von Tschirnhaus, Böttger’in kendisine yardım edebilmesi için kraldan izin aldı. Böttger yalnızca kuyumcu bıçağı (jeweller’s wheel) ile çizilebilecek sertlikte kırmızı stoneware geliştirdi. Aynı dönemde Çin’de kullanılan kaolenlere benzer kaolenler Saksonya’da bulundu. 1709’da Böttger bu kaolenleri kullanarak gerçek sert porseleni geliştirdi. Bu keşiften sonra Dresden olarak bilinen ve II. Dünya Savaşında yıkılmayan büyük Meissen Porselen Fabrikası kuruldu. Önceleri bu değerli sır, Meissen’de çok iyi saklandı. 1718’de kaçan bir işçi formülü Vienna’ ya taşıdı. Burada Claude du Paquier gibi büyük bir yöneticiyle, Borok stilinde porselen üretimi gerçekleştirildi. Diğer sert porselen üreticileri çeşitli Alman kanunlarıyla desteklendi. Bu fabrikalar arasında Berlin, Höchst, Frankental, Nymphenburg, Ludwigsburg ve Fürstenberge yer almaktadır. Bu arada yumuşak porselen fabrikaları Fransa, İtalya ve İngiltere’ye sıçradı. Başlıca Fransız porselen fabrikaları St-Cloud, Vincennes, Sevres, Chantily ve Mennecy-Villeroy’du. Vincennes ve onun varisi Sevres Kral 14. ve 15. Louis’in koruması altındaydı. Diğer fabrikaları da daha alt seviyedeki soylular destekliyordu. Kısa bir süre sonra Kral fabrikası altını porselen dekorasyonunda kullanmayı başarabildi. Sevres fabrikası 1769’da üretim sırları Fransa’da öğrenilen sert porseleni üretmeye başladı ve 1800’lü yıllara ulaşılana kadar yumuşak porselen üretimini sona erdirdi. İtalya’da yumuşak porselen üreten fabrikalar Doccia, Venice, Capo di Monte ve diğerleriydi. Capo di Monte 1743 yılında Naples kralı III. Charles tarafından kuruldu ve 1759 yılında Charles’ in İspanya tahtına çıkmasıyla Madrid’e taşındı. Avrupa fabrikaları genellikle krallar ve soylular tarafından destekleniyordu. İngiltere’de porselen gelişimi yerini özel girişimlere bıraktı. Muhtemelen ilk İngiliz porselen fabrikası 1745’li yıllarda Chelsea’da kuruldu. Bir Fransız gümüşçü olan Nicholas Sprimont’un ilgisiyle gelişti. Başlangıcından 1769 yılında kapanana kadar tüm zamanların en iyi porselenlerini üretti. Mükemmel sert porselen sırları 18. yy’ ın son çeyreğinde Danimarka Kopenhag’ da yapıldı (Compton’s Encyclopedia Online, 2000).
Sanatçılarımızın porselen çalışmalarını bu bölümde bulabilirsiniz.
